100 NA 100. MUZYCZNE DEKADY WOLNOŚCI –
NAJWIĘKSZY PROJEKT MUZYCZNY WOLNEJ POLSKI

Setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości to wyjątkowy powód do radości. Dlatego też Polskie Wydawnictwo Muzyczne, oficyna, która od 1945 roku skutecznie pełni misję utrwalania i upowszechniania rodzimej twórczości na wszystkich kontynentach, postanowiło pokazać światu to, co w muzyce polskiej ostatniego stulecia najpiękniejsze, najbardziej wartościowe i zasługujące swoją oryginalnością na uwagę. 

„100 na 100. Muzyczne dekady wolności” – przedsięwzięcie w swoim zasięgu i formie unikatowe w skali międzynarodowej – obejmuje prezentację 100 dzieł, które począwszy od 1918 roku wyszły spod ręki blisko 90 znakomitych kompozytorów. W tym pięknie zróżnicowanym zbiorze, wyjątkowym świadectwie epoki, znaleźć można kompozycje znane i te ważne, choć nieczęsto wykonywane; autorstwa twórców wszystkich generacji, świetnie w kulturze zakorzenionych, ale także tych nieco zapomnianych; utwory z rozmaitych estetycznych półek, wszystkich możliwych gatunków, dzieła instrumentalne, wokalne i elektroniczne, przeznaczone na obsadę orkiestrową i kameralną, chóralną i solową. Co napawa nas szczególną dumą, listę kolejnego muzycznego stulecia otwiera specjalnie na tę okazję napisana Fanfara Krzysztofa Pendereckiego, która rozbrzmiewać będzie 11 listopada 2018 roku – w 11 prestiżowych salach koncertowych na świecie, na 11 estradach w Polsce oraz na antenie Polskiego Radia, Telewizji Polskiej i kilku europejskich rozgłośni radiowych.

Bo z ogromną satysfakcją odnotowuję, że w celebrację 100. urodzin Niepodległej zaangażował się cały muzyczny świat. W przedsięwzięciu „100 na 100. Muzyczne dekady wolności” biorą udział wybitni artyści od Chicago i Nowego Jorku przez Paryż, Wiedeń i Lwów po Tokio i Melbourne, od Londynu przez Kopenhagę i Frankfurt po Mediolan. Dołączyli do nas uznani artyści polscy, śpiewacy, instrumentaliści i dyrygenci, najlepsze rodzime orkiestry i chóry oraz 11 najprężniejszych instytucji muzycznych w kraju. Dowodzi to nie tylko uniwersalnych wartości obowiązujących w świecie dźwięków, szlachetnego poczucia wspólnoty kulturowych działań, społecznego porozumienia ponad wszelkimi podziałami, ale nade wszystko wskazuje na wysoką markę polskiej muzyki, znaczenie rodzimych kompozytorów w międzynarodowym obiegu i niebagatelny wpływ, jaki na oblicze muzyki mieli i mają polscy twórcy.

W imieniu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego witam Państwa na portalu programu „100 na 100. Muzyczne dekady wolności”, gdzie znaleźć można wiele informacji na temat polskiej muzyki najnowszej, poznać biografie kompozytorów i historie dzieł, które zmieniły oblicze światowej muzyki, posłuchać nagrań oraz obejrzeć etiudy filmowe o każdym z utworów. Zachęcam jednocześnie do przeżywania tego radosnego święta przy dźwiękach muzyki polskich kompozytorów nie tylko w jubileuszowym 2018 roku. Wraz z zaangażowaną w realizację projektu grupą niezwykle kreatywnych osób, przygotowaliśmy szereg publikacji nutowych, książkowych i płytowych. Nie zabrakło także atrakcji dla najmłodszych – ilustrowane książki dla dzieci, aplikacje na urządzenia mobilne i gra planszowa to tylko niektóre z nich.

W tym miejscu pragnę podziękować tym osobom, bez których ten projekt nie mógłby zostać zrealizowany. Stanisław Tyczyński dał impuls do stworzenia przedsięwzięcia szalonego i odważnego, które przerodziło się w wydarzenie bez precedensu w historii promocji kultury muzycznej. Wielogodzinne dyskusje z Filipem Berkowiczem zaowocują wykonaniem 100 utworów polskiej muzyki XX i XXI wieku przez najlepsze zespoły muzyczne świata w 11 salach koncertowych w Polsce i 11 na świecie i to jednego dnia! Ogromnym wsparciem jest pomoc Małgorzaty Małaszko-Stasiewicz, której skuteczność i talent do budowania artystycznych sojuszy pozwoliły na ogromne zaangażowanie w projekt Polskiego Radia i jego znakomitych zespołów. Z wyczuciem estetycznego pluralizmu doskonale współpracowała przy trudnym zadaniu skonstruowania listy ”100 na 100” Rada Programowa, złożona z wybitnych osobowości oraz przedstawicieli najważniejszych instytucji kultury. Podziękowania kieruję w stronę donatorów przedsięwzięcia „100 na 100. Muzyczne dekady wolności”, kierownictwu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na czele z wicepremierem i ministrem kultury i dziedzictwa narodowego prof. dr. hab. Piotrem Glińskim. Wreszcie głęboko się kłaniam fantastycznemu zespołowi Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, który pod kierunkiem Marii Bielatowicz wykonuje gigantyczną pracę, aby wszystkie elementy projektu złożyły się w piękną całość. Bez niezwykłej kreatywności pracowników i współpracowników naszej Oficyny, determinacji i wiary w przedsięwzięcie „100 na 100. Muzyczne dekady wolności”, największy projekt muzyczny wolnej Polski nie mógłby dojść do skutku.

dr Daniel Cichy
dyrektor – redaktor naczelny
Polskiego Wydawnictwa Muzycznego

O projekcie

Projekt „100 na 100. Muzyczne dekady wolności” to unikatowe w skali światowej przedsięwzięcie, którego celem jest prezentacja wybranych dzieł muzyki polskiej czasu niepodległości. Powstałe po 1918 roku utwory wskazują na to, co w twórczości rodzimych kompozytorów w ostatnim stuleciu najpiękniejsze, najbardziej wartościowe, swoją oryginalnością i estetyczną odrębnością z powodzeniem oddziałujące na światowy krwiobieg kultury muzycznej.

Oprócz starannie wybranej listy 100 arcydzieł, które wyszły spod ręki blisko 90 kompozytorów, licznych wydawnictw nutowych i książkowych, atrakcyjnych publikacji dla najmłodszych, nowych nagrań w wykonaniu najwybitniejszych polskich artystów, 11 listopada 2018 roku na 11 estradach na świecie i w 11 najlepszych salach koncertowych w Polsce, zabrzmi 100 utworów polskich kompozytorów w interpretacji znakomitych solistów, orkiestr, chórów i zespołów o międzynarodowej renomie.

1918-1927

1918
Karol Szymanowski
Pieśni muezina szalonego op. 42

1919
Kazimierz Sikorski
I Symfonia

1920
Ludomir Rogowski
Mamidła

1921
Aleksander Tansman
7 Preludiów

1922
Eugeniusz Morawski
Świtezianka, balet w 2 aktach

1923
Apolinary Szeluto
Pan Tadeusz, suita op. 17

1924
Karol Szymanowski
Król Roger op. 46

1925
Aleksander Tansman
I Koncert fortepianowy

1926
Karol Szymanowski
Stabat Mater op. 53

1927
Stanisław Wiechowicz
Chmiel. Taniec weselny na orkiestrę symfoniczną

1928-1937

1928
Roman Maciejewski
Pieśni kurpiowskie

1929
Tadeusz Szeligowski
Kaziuki

1930
Michał Kondracki
Mała symfonia góralska „Obrazy na szkle” op. 8

1931
Karol Szymanowski
Harnasie, balet-pantomima w 2 odsłonach op. 55

1932
Józef Koffler
Koncert fortepianowy op. 13

1933
Feliks Nowowiejski
IX Symfonia organowa f-moll op. 45

1934
Bolesław Wallek-Walewski
Wesele na Górnym Śląsku

1935
Szymon Laks
Suita polska

1936
Antoni Szałowski
Uwertura

1937
Ludomir Różycki
Apollo i dziewczyna, balet w 6 scenach

1938-1947

1938
Jan Adam Maklakiewicz
Cagliostro w Warszawie, balet w 3 obrazach

1939
Roman Padlewski
Stabat Mater

1940
Władysław Szpilman
Concertino na fortepian i orkiestrę kameralną

1941
Michał Spisak
Concertino na klarnet i orkiestrę symfoniczną

1942
Andrzej Panufnik
Uwertura tragiczna

1943
Karol Rathaus
Polonaise symphonique op. 52

1944
Konstanty Regamey
Kwintet na klarnet, fagot, skrzypce, wiolonczelę i fortepian

1945
Bolesław Woytowicz
II Symfonia „Warszawska”

1946
Tadeusz Zygfryd Kassern
Concertino na obój i orkiestrę smyczkową

1947
Zygmunt Mycielski
Lamento di Tristano

1948-1957

1948
Zbigniew Turski
II Symfonia „Olimpijska”

1949
Stefan Kisielewski
Koncert na orkiestrę kameralną

1950
Artur Malawski
Wierchy, balet-pantomima

1951
Tadeusz Baird
Colas Breugnon

1952
Roman Palester
IV Symfonia

1953
Grażyna Bacewicz
IV Symfonia

1954
Roman Haubenstock-Ramati
Recitativo ed aria. Koncert na klawesyn i orkiestrę

1955
Piotr Perkowski
Nocturne

1956
Kazimierz Serocki
Sinfonietta

1957
Tadeusz Machl
IV Koncert organowy

1958-1967

1958
Witold Lutosławski
Muzyka żałobna

1959
Włodzimierz Kotoński
Etiuda na jedno uderzenie w talerz

1960
Krzysztof Penderecki
Tren – Ofiarom Hiroszimy

1961
Grażyna Bacewicz
Pensieri notturni

1962
Bolesław Szabelski
Aforyzmy „9”

1963
Henryk Mikołaj Górecki
Trzy utwory w dawnym stylu

1964
Bogusław Schaeffer
Symfonia – muzyka elektroniczna

1965
Krzysztof Penderecki
Pasja według św. Łukasza

1966
Tadeusz Baird
Jutro, dramat muzyczny w 1 akcie

1967
Eugeniusz Rudnik
Dixi

1968-1977

1968
Witold Lutosławski
Livre pour orchestre

1969
Zygmunt Krauze
Utwór na orkiestrę nr 1

1970
Andrzej Dobrowolski
Amar. Muzyka na orkiestrę nr 2

1971
Kazimierz Serocki
Fantasmagoria

1972
Zbigniew Penherski
Incantationi I

1973
Juliusz Łuciuk
Miłość Orfeusza, opera-balet w 2 częściach

1974
Barbara Buczek
Anekumena, koncert na 89 instrumentów

1975
Andrzej Krzanowski
Audycja IV

1976
Henryk Mikołaj Górecki
III Symfonia „Symfonia pieśni żałosnych” op. 36

1977
Romuald Twardowski
Sequentiae de SS. Patronis Polonis

1978-1987

1978
Eugeniusz Knapik
Corale, interludio e aria

1979
Augustyn Bloch
Anenaiki

1980
Tomasz Sikorski
Struny w ziemi

1981
Andrzej Panufnik
Sinfonia votiva

1982
Bronisław Kazimierz Przybylski
Program „S” - hommage à Karol Szymanowski

1983
Witold Lutosławski
III Symfonia

1984
Józef Świder
Canon

1985
Marta Ptaszyńska
Koncert na marimbę i orkiestrę

1986
Wojciech Kilar
Orawa

1987
Witold Szalonek
Inside? - Outside?

1988-1997

1988
Tadeusz Wielecki
Liczne odnogi rozgałęzionych splotów

1989
Aleksander Lasoń
Katedra

1990
Paweł Szymański
Quasi una sinfonietta

1991
Grażyna Pstrokońska-Nawratil
Le soleil. Koncert na instrumenty perkusyjne i orkiestrę

1992
Mieczysław Wajnberg
Symfonia kameralna nr 4

1993
Stanisław Krupowicz
Fin de siècle

1994
Zbigniew Bargielski
Trigonalia

1995
Krystyna Moszumańska-Nazar
III Kwartet smyczkowy

1996
Krzysztof Meyer
Msza op. 68

1997
Rafał Augustyn
Miroirs

1998-2007

1998
Marek Stachowski
Sinfonietta

1999
Paweł Łukaszewski
Antyfony

2000
Elżbieta Sikora
I Koncert na fortepian i orkiestrę „Hommage à Frédéric Chopin”

2001
Zbigniew Bujarski
Kwartet smyczkowy „Na jesień”

2002
Andrzej Koszewski
Unitis Viribus

2003
Cezary Duchnowski
monada 3

2004
Krzysztof Knittel
Męka Pańska według św. Mateusza

2005
Krzysztof Penderecki
VIII Symfonia „Pieśni przemijania”

2006
Jerzy Kornowicz
Zorze IV „Melos-Etos”

2007
Lidia Zielińska
Siedem wysp Conrada

2008-2018

2008
Paweł Mykietyn
Pasja według św. Marka

2009
Dariusz Przybylski
Óneiros, koncert na skrzypce i orkiestrę smyczkową op. 47

2010
Agata Zubel
Not I

2011
Jagoda Szmytka
electrified memories of bloody cherries

2012
Marcel Chyrzyński
Ukiyo-e

2013
Andrzej Kwieciński
Canzon de’baci

2014
Dobromiła Jaskot
Slejpnir

2015
Aleksander Nowak
Naninana

2016
Marcin Stańczyk
Some Drops

2017
Hanna Kulenty
Concerto Rosso

2018
Krzysztof Penderecki
Fanfara

Monografia

„100 lat z dziejów polskiej muzyki” autorstwa Danuty Gwizdalanki to bogato ilustrowana książka, napisana żywym i atrakcyjnym językiem. Autorka kreśli w niej nurty polskiej współczesnej muzyki: awangardowy, ludowy, religijny, tradycyjny, romantyczny, indywidualny, elektroniczny. Przedstawia twórczość polskich kompozytorów w kontekście muzycznej kultury światowej, uwzględniając ogromną rolę polskich wykonawców w promowaniu polskiej muzyki na świecie. Docelowo monografia ukaże się także poza boxem w siedmiu wersjach językowych (rosyjskiej, niemieckiej, francuskiej, włoskiej, hiszpańskiej, chińskiej i japońskiej) – każda wersja dostosowana będzie merytorycznie do odbiorcy z danego kręgu kulturowego.

BOX „100 na 100”

BOX „100 na 100” to ekskluzywne wydawnictwo, dokumentujące ostatnie 100 lat polskiej muzyki. Na prestiżową publikację w polskiej i angielskiej wersji językowej złożą się następujące elementy:

• 36 płyt CD z nagraniami wszystkich utworów z listy „100 na 100”. Aż 60 rejestracji zostało wykonanych na zlecenie PWM-u, a w to gigantyczne przedsięwzięcie zaangażowali się najwybitniejsi polscy artyści. Pozostałe nagrania zostały pozyskane z archiwów Polskiego Radia i Polskich Nagrań. Wśród orkiestr, chórów i zespołów zaangażowanych w przedsięwzięcie znalazły się m.in. Filharmonia Narodowa, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia, Polska Orkiestra Radiowa, Narodowe Forum Muzyki, Orkiestra Teatru Wielkiego–Opery Narodowej, Sinfonia Iuventus, Sinfonia Varsovia, Orkiestra Aukso, Sinfonietta Cracovia, Kwartet Śląski, Chór Polskiego Radia, Camerata Silesia. Z dyrygentów warto wymienić maestrów Łukasza Borowicza, Jacka Kaspszyka, Jana Krenza, Jerzego Maksymiuka, Marka Mosia, Grzegorza Nowaka, Antoniego Wita. Do grona solistów należą m.in. Joanna Freszel, Tomasz Konieczny, Aleksandra Kurzak, Olga Pasiecznik, Arnold Rutkowski, Agata Zubel.
• bogato ilustrowana książka „100 lat z dziejów polskiej muzyki” pióra Danuty Gwizdalanki, która w sposób przystępny i atrakcyjny opowiada o najnowszej polskiej twórczości.
• „Zeszyty dekad” – dziesięć publikacji, w których uznani muzykologowie i publicyści muzyczni kreślą portrety kompozytorskie i odkrywają tajniki związane z powstaniem utworów.
  
  

Kup BOX

Grażyna Bacewicz

Grażyna Bacewicz przyszła na świat jako trzecie z czworga dzieci Vincasa (Wincentego) Bacevičiusa i Marii Modlińskiej. Ojciec jej był kompozytorem, chórmistrzem i nauczycielem muzyki, zaś dwaj starsi bracia – Kęstutis (Kiejstut) i Vytautas (Witold) – kompozytorami i pianistami. Odebrała więc doskonałe wykształcenie muzyczne: najpierw – wraz z trójką rodzeństwa – pod kierunkiem ojca, potem w łódzkim prywatnym konserwatorium Haliny Kijeńskiej, wreszcie w Konserwatorium Warszawskim. W stołecznej uczelni uzyskała dwa dyplomy: w zakresie kompozycji w klasie Kazimierza Sikorskiego oraz gry skrzypcowej pod kierunkiem Józefa Jarzębskiego. Uczyła się także gry na fortepianie u Józefa Turczyńskiego, a ponadto na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Studia muzyczne kontynuowała w Paryżu u Nadii Boulanger (kompozycja) oraz u André Toureta i Carla Flescha (skrzypce). Aż do połowy lat 50. rozwijała karierę koncertującej skrzypaczki. Uzyskała wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w 1935 roku, koncertowała w wielu krajach Europy, ponadto przez dwa i pół roku była członkinią Orkiestry Polskiego Radia. Występowała także jako pianistka, wykonując na ogół własne kompozycje.

Najistotniejsza wydaje się jednak jej działalność kompozytorska. Za swą twórczość otrzymała wiele wyróżnień, m.in. dwie nagrody na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liège (w 1951 roku I nagroda za IV Kwartet smyczkowy, pięć lat później II nagroda za V Kwartet). Sama również zasiadała w jury wielu konkursów kompozytorskich i skrzypcowych. W latach 60. Bacewiczówna zajmowała się ponadto pisarstwem – spod jej pióra wyszło kilka powieści i nowel, a także cykl autobiograficznych opowiadań Znak szczególny. Przez trzy lata (1966–69) prowadziła klasę kompozycji w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie: Uniwersytet Muzyczny im. F. Chopina).

Jako kompozytorka opowiadała się za ideałem muzyki „czystej”, pozbawionej literackiego czy filozoficznego programu. Jej wczesne kompozycje (z lat 1932–44) utrzymane są w duchu neoklasycznym z wychyleniami w stronę witalizmu (Uwertura na orkiestrę, 1943) i impresjonizmu (Witraż, 1932), oraz elementami folkloru polskiego i litewskiego. W utworach z lat 1945–59 neoklasyczna skłonność do archaizacji łączy się z pogłębioną ekspresją oraz stosowaniem nowych środków harmonicznych i kolorystycznych (Koncert na orkiestrę smyczkową, 1948), zdecydowanie też dochodzą do głosu wątki folklorystyczne (oparty na folklorze podhalańskim III Koncert skrzypcowy, 1948). Twórczość późna, której charakter zapowiada Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję (1958), stanowi z jednej strony podsumowanie i syntezę indywidualnego stylu kompozytorki, z drugiej – próbę adaptacji nowych technik (elementy dodekafonii w VI Kwartecie smyczkowym, 1960; sonorystyczne Pensieri notturni, 1961). Pojawiają się także liczne autocytaty z dzieł wcześniejszych (np. cytat z Partity, 1955, w drugiej części Koncertu na altówkę i orkiestrę, 1968).

 

Sławomir Wieczorek

Pensieri notturni

Kompozycja została wykonana po raz pierwszy 21 kwietnia 1961 roku na Biennale Weneckim przez Orkiestrę Kameralną Filharmonii Krakowskiej pod dyrekcją Andrzeja Markowskiego, obok niekompletnych Jeux vénitiens Witolda Lutosławskiego. I jak Gry weneckie w spuściźnie Lutosławskiego (ze względu na pierwsze zastosowanie technik gry zespołowej z pewną dozą swobody wykonawczej), tak Nocne myśli w dorobku Grażyny Bacewicz zajmują pozycję szczególną, ukazując nowe jakości, wzbogacające dotychczasowy wizerunek artystyczny swej twórczyni.

Oto Bacewiczówna, „sklasyfikowana” dotąd jako kompozytorka nurtu neoklasycznego, pokazuje szczególne zainteresowanie barwą dźwięku i brzmieniem, co zbliża ją do reprezentantów „polskiej szkoły kompozytorskiej” tego czasu i ukazuje oryginalną realizację idei, która – jak można rzec – wisiała wówczas w powietrzu. W jej utworze pojawiają się migotliwe, ażurowe konstelacje dźwięków, przybierające zmienne i ulotne kształty barwowe, a instrumenty (wśród nich trzy klarnety zmieniane na swą odmianę piccolo i basową oraz na saksofon altowy) często traktowane są solistycznie. Owa, dość swobodna, gra wzajemnie odniesionych do siebie barw – wśród nich rozmaitych tryli, glissand czy motywicznych przebłysków – znacznie podnosi walory czysto brzmieniowe kompozycji. Tym niemniej ciągle istotne pozostają w Pensieri notturni pierwiastki melodii i harmonii, metrum i rytmu, co stanowi rozwiązanie odmienne od tych charakteryzujących „mainstream” polskiej muzyki lat 60. XX wieku (zwłaszcza dzieła Krzysztofa Pendereckiego). Nie ma tu bowiem typowego dla tego nurtu ograniczenia roli określonych wysokości dźwięku na rzecz operowania dynamicznie przetaczającymi się masami brzmienia.

Cechą utworu jest – według osobistych notatek kompozytorki – pewna „treść” wyrażająca się „obsesyjnym trzymaniem się pewnych dźwięków rozszerzających się i znowu zwężających”. W doświadczeniu słuchowym to autorskie spostrzeżenie przekłada się na poczucie spójności wyrazowej utworu, który w pryzmacie orkiestrowej kolorystyki rozszczepia się niejako na subtelnie zróżnicowane wiązki. Jednak wrażenie, jakoby kompozycja miała nieść ze sobą jakieś treści programowe, Bacewicz zdecydowanie oddaliła, nacisk kładąc na samo jej założenie, które brzmiało jak wydany samej sobie rozkaz: „w zorganizowany sposób podać rzecz w żadnym sensie nie zorganizowaną, mianowicie to, co dzieje się w głowie bardzo zmęczonego kompozytora”.

Faktem jest, że Nocne myśli powstawały w trudnym okresie życia kompozytorki, związanym z ciężką chorobą jej męża i bliskim załamaniu stanu psychicznego jej samej. Jednak tytułowe odniesienie do toposu nocy przywodzi na myśl przede wszystkim „nocny” idiom Bartókowski. Taki, w którym – jak w Elegii z jego Koncertu na orkiestrę czy środkowej części III Koncertu fortepianowego – motywiczna fragmentacja i nieciągła struktura czasowa kojarzą się z akustycznym wymiarem nocy, pełnym tajemniczych odgłosów i fragmentów ciszy. I z czasem refleksji na pograniczu jawy i snu.

Iwona Lindstedt